maandag 30 november 2009

Contacten in de wijk… hoe doe je dat?

Deze week is een artikel van mij verschenen in Zout Magazine, het magazine van de Vrijgemaakt Gereformeerde Kerk over evangelisatie.

Hieronder volgt de inhoud.

Kerken en christenen verlangen ernaar om meer te doen in de wijk. Veel van hen lopen rond met de vraag hoe ze in contact kunnen komen met mensen om hen heen. Op basis van zijn ervaringen in Klarendal wil Rick hen in dit artikel daarbij te hulp komen.

Een bekende driedeling binnen het missionaire werkveld is ‘belong-believe-behave’; bij een christelijke gemeenschap horen, geloven in Christus en leven als christen. Over de vraag of deze woorden in een bepaalde volgorde horen te staan, en zo ja in welke, is veel discussie. Bij Villa Klarendal mogen mensen zich allereerst thuis voelen (belonging) en zodoende steeds meer van ons geloof leren kennen. Wij kunnen mensen leren kennen door ze te vragen ons te helpen. We zijn afgestapt van het idee dat mensen eerst een bepaalde christelijke groei moeten hebben doorgemaakt (believe) om iets voor ons te doen (behave). We hebben onze buren gevraagd ons praktisch te helpen met koken en boodschappen doen. Een islamitische wijkgenoot is ons als stagiaire komen helpen bij het uitdelen van het brood en bij de moslimmeiden en -meisjesclubs.

Het principe van ‘belonging’ (je eerst thuis voelen) geldt ook omgekeerd voor christenen die in de wijk wonen. Zo lang wij als christenen aan de buitenkant staan en niet meedoen, worden we gezien als buitenstaanders. We horen er niet bij. Van buitenstaanders moeten we bekenden worden. Toen ik een tijd geleden nadacht over werken in de wijk, ben ik lid geworden van een werkgroep voor de wijk. We bepraatten de problemen die in de wijk speelden en hoe we dat konden oplossen. Na afloop hingen we aan de bar met een glas bier. Daar begonnen langzamerhand steeds diepere gesprekken te ontstaan. Door te laten zien dat de wijk ons menens is, werden we opgenomen in de groep. Daardoor werden we gekend en ontstond een sfeer van ons-kent-ons. Een drempel naar persoonlijke gesprekken en vriendschappen was weggehaald. Mijn eerste vraag in de wijk is daarom niet: wat kan de kerk doen? Maar: waar kan ik als christelijke wijkbewoner bij aansluiten? Zodoende zijn we computerdocenten geworden, lid geworden van een creatieve club en zijn we gaan helpen bij het uitdeelpunt van de Voedselbank. Tijdens computerlessen, knutselmiddagen en koffiegesprekken na het ophalen van het voedselpakket leerden we mensen beter en persoonlijker kennen.

Een ander belangrijk punt is onze eigen denkwijze. Christenen die in een wijk contacten leggen, doen dat vaak vanuit een vooropgezet plan. We komen met mensen in contact zodat we iets van het evangelie kunnen delen. Daarmee wordt het werk dat we doen een springplank voor wat we echt belangrijk vinden. Ik heb gemerkt dat mensen met wie we in contact komen het merken als wij dit met een achterliggend doel doen. Daarom is het van belang om te beseffen dat het werk dat we doen even belangrijk is als het verkondigen van het evangelie. Een vrouw die ik een tijd geleden bij de voedselbank ontmoette, haalde de eerste tijd haar pakket alleen maar op. Het was onze taak om haar dat pakket te geven. Na enkele maanden had ze een probleem. Ze kwam direct bij ons met haar probleem. Ze gaf aan dat ze bij ons kwam, omdat ze ons vertrouwde. Ze had de kat uit de boom gekeken en gemerkt dat wij er geen dubbele agenda op na hielden. Het is ook belangrijk mensen te accepteren zoals ze zijn. Wij doen vaak alsof zij een probleem hebben en wij de oplossing: wij bieden daarom onze hulp aan en zij aanvaarden die van harte. Dat er vervolgens weinig verandert komt voor een deel doordat werkers geen deel van het geheel worden. Het blijft ‘ver van mijn bed’. Voor mensen in de wijk is het van belang dat we hen accepteren zoals ze zijn. Met hun voorliefde voor bepaalde muziek, met hun directe omgangsvormen, met hun andere manier van leven. De liefde van God voor de mens die Hij heeft gemaakt mogen we op die manier aan hen doorgeven.

zaterdag 21 november 2009

Elke dag een avontuur

De dagen tegenwoordig rijgen zich aaneen door allerlei gebeurtenissen. Soms zijn er weken waarin werkelijk elke dag weer iets gebeurt wat ik onder de noemer "avontuur" schaar. Sommigen daarvan zijn nog zo vers en spannend dat ze nog niet rijp zijn voor publicatie. Maar anderen zijn prachtige voorbeelden van de grote en kleine avonturen van een spannend leven.

Een vrouw komt al maanden bij de Voedselbank haar pakket ophalen. Ze is meestal vrij laat en mompelt dan wat onnavolgbaars. Een prachtige, aparte persoon. Na verloop van tijd hoort ze van me dat wij computerlessen geven. Ze vraagt er naar en wil meer weten. Enkele maanden later begint ze de beginnerscursus en oefent ook op de dagen dat ik de internetinloop verzorg. Op een vrijdagmiddag ben ik op zoek naar de tv-uitzending van een interview met mij tijdens Het Elfde Uur in 2003. Het blijkt niet meer online te staan. Ze vraagt me wat ik doe. Ik leg haar uit dat ik dat interview nog eens terug wil zien. Daarna laat ik haar de andere tv-uitzendingen van de afgelopen jaren zien. Ze wordt steeds enthousiaster. Vertelt over hoe zij haar geloof nu zonder gemeenschap doorleeft. Door het kijken wil ze graag eens naar de wekelijkse brunch en viering in Villa Klarendal komen. De zondag daarna komt ze en is er heel blij mee. Ze wil de week daarna weer komen, maar ze komt niet. Gisteren kwam ik haar weer tegen. Ze excuseerde me ervoor dat ze niet was gekomen. Iets te diep in het glaasje gekeken, maar zondag komt ze weer.

In de rest van mijn werkende leven werk ik bij de gemeentelijke griffie, de ondersteuners van de gemeenteraad. Ook daar pak ik de avontuurlijke kanten op. Een daarvan is het uitzenden van de vergaderingen via internet. We hebben daarvoor contact met een organisatie in Rotterdam. Wekelijks testen we of de apparatuur het nog doet, zodat we op de avond niet voor een avontuurlijke verrassing komen te staan. Zo ook afgelopen maandag. Ik zette alles aan en belde de organisatie. Die ging meekijken op zijn scherm en... zag niets. Het werd al warmer aan mijn kant. Of ik er niets aan kon doen? Een tijd geleden had ik al eens gehoord dat de techniek kon worden gereset en had ik ook gezien hoe dat moest. Dus deed ik dat maar. Geen succes. Het beeld bleef zwart. De man achter de telefoon ging even met zijn collega overleggen. Of ik maar even wilde wachten. Na een kwartier weer telefoon. Of ik toch niet wat snoertjes kon omwisselen. Nu ben ik niet zo technisch, maar dergelijke techniek was dan nog net aan mij besteed. De snoertjes lagen in een kast met heel veel apparatuur die nogal krap op elkaar was geplaatst. Bovendien is alle video- en geluidsapparatuur in een kleine ruimte zonder airconditioning geplaatst, dus ik werd steeds warmer. Met zweet en moeite de snoertjes omgewisseld. Helaas, zonder succes. Er was zwart beeld. De andere kant kwam tot de conclusie dat het apparaat kapot was en dat de uitzending niet doorging. Lastige mededeling als je uitgaat van de uitzending en er wellicht al thuis voor klaar zit. Niets aan te doen. Dan moesten we maar op DVD opnemen en die de volgende dag snel opsturen.
Die avond zaten we klaar voor de vergadering. Tien minuten voor de start ging de telefoon. De organisatie weer aan de telefoon, nu een andere dame. Ze was de uitzending aan het voorbereiden en miste een agenda, die niet opvraagbaar was. Dat klopte, de techniek van onze website haperde. Dus zonden we per email een versie van de agenda. Een beetje vreemd was deze vraag wel, want... er zou toch geen uitzending zijn? De dame aan de andere kant wist nergens van en... had al beeld!!! Tja, dan ben je anderhalf uur bezig om de techniek te fiksen en lukt het niet. En twee uur later doet alles het weer. Techniek staat voor niets, maar zorgt wel voor hoofdbrekende avonturen in de avonduren.

Onze wekelijkse brunch en viering (een keer in de maand diner en viering) is een vast onderdeel van het wekelijkse Villa Klarendal programma. In feite is dat de plek waarop mensen van allerlei activiteiten bij elkaar komen. De andere activiteiten zijn gericht op specifieke groepen als kinderen, meiden, moslimmeiden, jongens of volwassenen. Hier komt alles van zes maanden tot 91 jaar. Het bezoek aan deze brunch en viering is nogal wisselend geweest. Er is een tijd geweest waarin we met zijn allen aan een tafel voor twaalf zaten. En dan waren er nog lege stoelen tussen. Langzamerhand begon de groei door te zetten. Twee weken geleden zaten we bij elkaar. Ik zou het praatje houden, dus was al eerder gekomen. Vanaf halfelf begon de stroom te komen. Twee tafels zaten vol. Twee stoelen moesten plaats maken voor een bank waar drie mensen aan konden zitten. Een derde tafel werd allerijl bijgedekt, want het aantal mensen groeide. Ik zat aan het einde van die tafel. Of ik nog verder kon opschuiven, want er kwamen nog meer mensen binnen. De hele ruimte was boordevol. Ik telde in de gauwigheid 35 mensen die aan de tafel zaten. Wat zat er? Surinamers, Antillianen, Nederlanders, een Turkse vrouw met haar kinderen, een Bulgaar, een man met een verslavingsachtergrond. Zij voelen zich allemaal thuis bij deze brunch en viering. Het is HUN brunch en viering.
Ook dat is een wekelijks avontuur, om te zien hoeveel mensen komen. En soms voor vragen te komen staan waar we niet direct een antwoord op hebben. De wateroverstroming door de gang tijdens de hevige regen van een paar weken geleden. Een brunch en viering zonder water, omdat de leiding was bevroren. Een daklekkage tijdens een hevige hagelstorm. Een nieuw aangeschafte Surinaamse CD wordt aangezet om de verjaardag van een bezoeker te vieren, waarop de Surinaamse gasten vanwege het feest der herkenning opstaan van hun stoel en dansend en swingend door de zaal gaan.

Prachtige mensen, prachtige dingen, een prachtig leven. Elke dag een avontuur. Soms leuk en spannend. Soms teleurstellend en diep treurig. Een telefoontje tijdens een feest van de Voedselbank dat een van onze vaste bezoekers een hartinfarct heeft gekregen. Een hevige ruzie tussen twee vaste bezoekers, waardoor een van de twee besluit niet meer te komen (en inmiddels komt de andere ook niet meer). Soms zo mooi en hartverwarmend. Soms zo moeilijk en hartverscheurend. Soms zo zwaar en pijnlijk dat de nachtrust erbij inschiet. Soms zo moe dat ik van moeheid het ene been niet van het andere kan verzetten. Maar ik wil het avontuur van mijn leven niet missen. Daarom wil ik doorgaan. Uitzien naar een nieuw avontuur van die ochtend, middag of avond. Leven in de wijk is een avontuur. Gecombineerd met mijn werk is het avontuur nog groter. En leven met God is het grootste avontuur. Want soms komen oplossingen voor problemen waar ik soms wakker van lig uit een heel onverwachte hoek.

En gelukkig zijn er van die momenten als dit weekend, waarin weer tijd is om bij te tanken en me op te laden voor de nieuwe avonturen van de komende tijd.

vrijdag 20 november 2009

Denken, plannen en doen

Ik ben de afgelopen paar jaar veel in contact gekomen met mensen die graag willen werken zoals wij met Villa Klarendal werken. Heel vaak blijkt dan dat ze wel met plannen lopen, maar niet weten hoe ze dat moeten oppakken.

Een ander probleem is dat veel jongeren een HBO- of een wetenschappelijke opleiding hebben. Daarin wordt ze geleerd om eerst je plannen op papier te zetten, er samen over te brainstormen en ze daarna uit te voeren.

Onlangs kwam ik een vrouw tegen die geniet van het samenzijn en -werken in de Villa. Toen ik haar vroeg waarom ze zich zo thuis voelt, zei ze dat het bij ons zo ongedwongen toe gaat. Ze gaf als tegenvoorbeeld een ander project in de wijk, waarin op een HBO- of WO-manier wordt gewerkt. Dus, was haar conclusie, komt van al dat praten, denken en plannen maar heel weinig terecht.

Dat gevoel bekruipt mij helaas ook als ik kijk naar alle symposia die de afgelopen jaren rondom het Emerging Netwerk zijn gehouden. Allemaal prachtige mensen die (vooral natuurlijk uit de VS) komen, hun verhaal vertellen en waar we allemaal heel enthousiast over worden. Maar bij mij blijft de vraag hoeveel mensen op die dagen nu concreet aan de slag gaan met wat ze hebben gehoord.

Ik denk aan mijn eigen generatie. Toen we jong waren hadden we allemaal mooie plannen en ideeën. We zouden het allemaal anders doen. Maar ja. We gingen trouwen. Kregen mooie banen. Kregen kinderen. Waren druk met van alles en nog wat. Dus werd er niet gekozen voor die mooie plannen, maar verdween het gros van de idealen doordat carrière en huisje-boompje-beestje belangrijker werden. Want je moet toch rond komen, voor je gezin zorgen, een huis kopen en hoger op komen?

Ik vrees dat de nieuwe golf van idealen die nu over ons land stroomt straks weer als sneeuw voor de zon verdwijnt als de studenten en pas-werkenden de flow omhoog in de arbeidsmarkt te pakken hebben.

Dat je, zoals ik heb gedaan, niet kiest voor een carrière, maar voor idealen, wordt als vreemd gezien. Het wordt ook als vreemd gezien dat wij als gezin niet zijn verhuisd naar een huisje-boompje-beestje huis in een nieuwbouwbuurt waar het veilig spelen voor kinderen is (zeggen ze), maar zijn verhuisd naar onze mooiekrachtwijk Klarendal.

Ook onze leeftijdsgenoten hadden hun Shane Claibornes, Paul Viera's en Tom Wrights. Maar ze hebben niet radicaal gekozen voor een andere levensstijl. Ze hebben zich aangepast aan de geldende normen in de cultuur.

Is het mogelijk idealen in de praktijk te brengen en deze vast te houden? Ja, dat kan. Maar dan moet je in je leven wel radicale keuzes maken, die niet iedereen altijd zal begrijpen. Zelfs christenen zullen je vreemd aankijken.

zondag 15 november 2009

Een gemeenschap die sterker wordt

Vier jaar zijn we nu bezig met Villa Klarendal. Vanaf het begin was het onze visie om in de wijk een gemeenschap van christenen te zien ontstaan. De eerste jaren ervoer ik deze gemeenschap als los zand. Iedereen ging zijns (en vooral haars) weegs na afloop van de brunch en viering. Wat er tussentijds doordeweeks gebeurde was niet bekend voor iedereen.

Een aantal gebeurtenissen de afgelopen periode laten zien dat onze groep van een stel "vaste bezoekers" aan het groeien is naar een hechte gemeenschap.

Een paar weken geleden werd een van de leden 60 jaar. Lang van tevoren zei een van de anderen dat ze het zo leuk leek om haar te verrassen met een overval door een stel vaste bezoekers. De een maakte een taart, de ander kocht een mooi kado, ik schreef een lied. met tien mensen stonden we voor de deur en verrasten de 60-jarige met lied en mensen. Een uur was ze buiten zinnen hoe mooi ze het vond om zo verrast te worden.

De vorige jaren werd in de Villa geen kerst gevierd. Als we ernaar vroegen, bleek iedereen weer eigen plannen te hebben om de kerst in te vullen. Dus deden we er niets aan. Een paar weken geleden begonnen al de eerste vragen of we dit jaar wel iets met kerst zouden gaan doen. Dat zouden ze zo mooi vinden om in de eigen gemeenschap te vieren. Toen we daar vanochtend voor het eerst officieel naar vroegen, werd er alleen maar enthousiast op gereageerd.

We willen graag het "samen-gevoel" in de wijk, maar vooral in onze groep versterken. Als we daarin worden bevestigd, is dat alleen maar verheugend. En ik moet ook zelf zeggen, dat ik met diverse mensen het gevoel deel dat ik deel uitmaak van hun leven. Afgelopen week zei iemand op donderdagavond dat ze me inmiddels elke dag had gezien. En grapte erna dat dat "wel heel erg veel is". Dat is niet alleen planmatige gemeenschapsvorming, maar vooral organische gemeenschapsvorming. Mensen die eerst niets met elkaar te maken hebben, komen bij de brunch en viering, gaan samen op stap, helpen bij de voedselbank, doen de boodschappen samen, helpen samen het brood uitdelen, dekken samen de tafel. En tussendoor komen we ze in de wijk tegen tijdens de gewone boodschappen of als ze door de wijk heen lopen. Zelf willen ze steeds meer doen en betekenen. Daardoor ontstaat een gemeenschap die op elkaar betrokken wil zijn.

Ik ben benieuwd waar dat verder naar toe leidt.

woensdag 11 november 2009

Column Friesch Dagblad 13: Evangeliserende atheïsten

Ik kwam onlangs tijdens het zappen terecht bij de laatste woorden van schrijver Kluun in het programma Pauw & Witteman. De schrijver, bekend om zijn roman Komt een vrouw bij de dokter heeft in het kader van de Maand van de Spiritualiteit een essay geschreven onder de titel God is gek. In het boekwerkje beschrijft hij de zendingsdrang van de moderne godsongelovigen en een behoefte om van christenen een eendimensionaal en karikaturaal beeld te schetsen en om creationisten af te schilderen als dogmatici die Darwin niet hebben begrepen.

Pauw & Witteman vlogen er snel op in. Of hij toch niet kon bewijzen dat hij gelijk had. Hij zat direct in het beklaagdenbankje. Zijn pleidooi om gelovigen in de media en de pers niet steeds zodanig het vuur aan de schenen te leggen, dat zij zich almaar moeten verdedigen, werd gepareerd met het kenmerkende cynisme waar vooral Pauw zich in interviews gemakkelijk aan overgeeft.

Kluuns constatering is terecht; ik heb dat zelf ook op veel momenten zo ervaren. ChristenUnie in de regering? Dat zal een super-christelijke regering worden, waarin het hele leven naar christelijk-ethische normen wordt hervormd. Een betuttelende regering, zo lazen we in de media. Youth for Christ haalt een aanbesteding voor algemeen jongerenwerk binnen in het stadsdeel De Baarsjes? Dan gaan ze vast en zeker evangeliseren. Zieltjes winnen voor de eigen religie. Dat kan niet, want ons land is een liberaal land, waarin jongerenwerk neutraal wordt aangeboden. Aanbieders van jongerenwerk mogen vooral geen zending uit gemeenschapsgeld bekostigen, aldus de vereniging van jongerenwerkers. Een subsidie van het Scharlaken Koord in Haarlem werd om diezelfde reden op de helling gezet.

Alleen christenen brengen hun goede nieuws en willen anderen daarvan overtuigen. Zij zijn eerst en vooral bezig om hun eigen ideologie op de voorgrond te plaatsen en moeten daarvan worden weerhouden.

Wat doen we nu met al die andere ideologieën, die vinden dat zij de waarheid in pacht hebben? Ik zou zo zeggen: op dezelfde manier behandelen. Maar dat blijkt toch van een andere orde. Een korte Google-zoektocht naar subsidiëring van yoga-cursussen levert een fraai overzicht op van een groot aantal plekken waarin het evangelie van de hindoes wordt verkondigd. Dat is niet het geval, zal de subsidiegever antwoorden. Zij scheiden de cursussen van de religie. Dat deze stellingname in de praktijk niet juist is, blijkt uit een cursus Aikido die mij als gemeenteambtenaar enkele jaren geleden op het werk werd aangeboden. Een groot deel van de cursus bestond uit een theoretische verhandeling over nut en noodzaak van de cursus. Een half dagdeel hindoeïstische evangelisatie. Betaald van gemeenschapsgeld.

Neutraal welzijnswerk in een achterstandswijk, ontdaan van alle religieuze achtergronden. Dat is de wens van het overwegend (links- of rechts-) liberale volksdeel in De Baarsjes. Neutraal omroepwerk, dat is de wens die veel werd gehoord in de tijd dat datzelfde volksdeel de paarse coalitie bemande. Dat zijn prachtige voorbeelden van de tunnelvisie die moderne atheïsten tentoonspreiden. Er is maar één waarheid en dat is de eigen waarheid. Wie zich niet aan die waarheid houdt, moet daar vooral door overtuigd worden. In de brede zin van het woord is dit niet anders dan ‘evangeliseren’: atheïsten vertellen anderen de goede boodschap van de god-loze boodschap in het openbare leven. En dat toch veelal op kosten van de gemeenschap.

De richting die de laatste tijd wordt ingeslagen, is dat iedereen zich te allen tijde moet conformeren aan de waarheid die op dit moment in het merendeel van ons land wordt beleden. Daarmee komen we in ons land in de gevarenzone van de ondertitel van het boek van Kluun: ‘Dictatuur van het atheïsme’.