Geloof, twijfel en anders-zijn

Uit mijn vorige blogs moge duidelijk zijn dat mensen, gelovigen, twijfelen. Dat hoort volgens mij onlosmakelijk bij het menselijk leven en bij het geloof. In mijn laatste blog waren het ervaringen waarbij ik me vragen ging stellen. Ik ben uiteindelijk niet uitgekomen bij de stelling "ik geloof niet meer in God", maar heb in mijn leven wel grote vraagtekens gezet bij het instituut van de christelijke kerk, bij christelijk leiderschap dat boven mij was gesteld en bij christenen die daarin functioneerden. Ik zie bij Peter Tuin en vooral bij Boele Ytsma iets terug van de pijn die christenen elkaar aandoen.

Waarom gebeurt dat toch steeds, vraag ik mij af. Ik heb daar geen afgewogen antwoord op, maar wat ik heb geconstateerd, wil ik hier delen.

Ik zie enerzijds een groep christenen die Boele Ytsma zo sprekend "de kathedraal van het zeker weten" verdedigen. Voor hen staat maar een ding voorop. Dat is het onwrikbaar geloof zoals ons dat in de bijbel is geopenbaard. Dat geloof staat vast, moet worden verdedigd en daarin moeten we vast staan. Dat is de waarheid die men in de bijbel ziet, helaas vaak vermengd met culturele ideeën die men er aan toe voegt.

Aan de andere kant is er een groep christenen die om allerlei redenen vragen stelt bij dat onwrikbare geloof. Die vragen mogen van de onwrikbare christenen niet worden gesteld, want dan wordt er gezaagd aan de stoelpoten van het zorgvuldig opgebouwde bouwwerk. Die reactie geldt echter niet alleen voor mensen die vragen stellen bij dat geloof, maar ook voor mensen die het geloof op een net iets andere manier uitleven. Daarin komt het andere culturele element naar voren, waarbij men gedachten heeft vormgegeven zoals het leven binnen die kathedraal moet geleefd worden. Als dat leven dan net iets anders wordt geleefd op gebied van bijvoorbeeld opvoeding, huwelijk, seksuele opvattingen, politieke opvattingen, leefstijl of -omgeving, wordt er vanuit de kathedraal gereageerd.

De reactie op Boele's twijfel zijn herkenbaar. Er werd in ons geval niet gesmeten met hel en verdoemenis, maar wel dat wij "niet goed bezig waren", "de zegen misten" of "ons niet onderwierpen aan het gezag van de oudsten". Op diverse momenten zijn we een eigen weg gegaan en dat werd ons niet in dank afgenomen. Soms werd ex kathedra verkondigd hoe slecht we wel bezig waren, soms werd het in een, onder het mom van een gezellige visite, moeilijk gesprek verkondigd, soms smeten mensen het ons voor de voeten tijdens de koffie na de kerkdienst.

Dan hadden we vaak de neiging het geloofsbijltje erbij neer te gooien en de kerk eens en voor altijd te verlaten. We hebben het niet gedaan, maar we moesten door veel pijn en moeite heen om te komen waar we nu zijn gekomen. Dat kan soms eenzaam zijn zonder vrienden die het begrijpen of zonder bloggers die het herkennen. Maar we ervoeren dat God aan de andere kant van de kathedraal andere dingen wilde doen. We voelden ons in de steek gelaten door die zogenaamde broeders en zusters die met de waarheid zwaaiden en ons pastoraal moesten vermanen. Maar we ervoeren in het anders-zijn een rust waarin we verder moesten gaan.

De mensen binnen de kathedraal voelden zich bedreigd. Uit angst werd de terrorist in het midden uitgestoten. Zodat de kathedraal weer zijn oude boodschap kon verkondigen. Die anderen konden toch niet gelovig zijn? Daar moest toch iets aan worden gedaan? Rebellen die het gezag van de leidinggevenden ondergraven. We moeten voor die mensen bidden, want ze staan aan de verkeerde kant.

Verkeerd - slecht - zondig - rebels - dwaalleraren. De kathedraal moet die woorden in de mond nemen om het andere te weren uit het midden. De waarheid moet worden verdedigd. De waarheid staat boven alles. Zelfs als mensen uit naam van de waarheid voor het leven gepijnigd worden. Een open gesprek vroegen we aan. We kregen de kous op de kop. Het klopt niet met de waarheid. We hebben het er al over gehad. Het kan niet. We hebben gepleit voor een open pastorale ruimte waarin het andere bespreekbaar kon worden gemaakt. Het kan niet, want dan geef je ruimte voor zonde. Die zonde moet worden uitgeroeid. We moeten ervoor bidden. In een gezonde gemeente hoeft er geen ruimte te zijn, want als we voor je bidden, word je genezen van het pastorale probleem.

De waarheid verdedigen. Ik ben ermee gestopt. Omdat ik het niet meer geloof? Nee. Omdat ik erin teleurgesteld ben? Nee. Maar wel omdat ik geloof dat de Waarheid zichzelf wel verdedigt. De waarheid is vaak met menselijke middelen verdedigd, waardoor mensen werden overdonderd, overpreekt, overladen, ondergesneeuwd werden. Ook in het anders-zijn kan ruimte zijn. Kunnen we leren dat wellicht ons eigen geloof een product is van ons eigen denken, de cultuur rondom ons heen en de waarheid van alle tijden. Naast de kathedraal staat een hutje, ligt een bootje of staat een kraakpand waarbinnen het geloof net zo als waarheid wordt verkondigd, maar op een andere manier.

Daarom blijf ik pleiten voor het open gesprek. Met het andere. Want van het andere kunnen we leren. Als we niet angstig en onzeker zijn en onze sterke vesting moeten verdedigen. Maar zien dat de vesting maar een menselijk bouwwerk is, waarbinnen en waarbuiten nog zoveel meer mogelijk is.

Ja, ook ik heb de vesting verdedigd. Ik herinner me de felle gesprekken met mijn familie over abortus, euthanasie, homoseksualiteit, seks voor het huwelijk, schepping of evolutie... En ik moest het geloof van alle eeuwen met man en macht verdedigen. Terwijl de relatie met de familie verkilde. Ik moest zo nodig met alle middelen dat geloof verkondigen. Verkeerd? Ach, kind van de tijd. Ik wist niet anders. Dat geldt net zo voor die duizenden die zich een hoedje schrikken van al die anders-zijnden in hun kerk. Ik hoop dat ze de ruimte voor die anderen zullen ervaren en de warmte die Jezus had voor het andere zullen geven. En de kou van de naakte waarheid laten vermengen met de liefde die Jezus voor het andere heeft.